ÝTÜ VLSI LABS DURAN LEBLEBÝCÝ ÖLÇME LABORATUVARI (Röportaj: Merkez Direktörü Yrd. Doç. Dr. Devrim Yýlmaz AKSIN)

“ÝTÜ VLSI LABS DURAN LEBLEBÝCÝ ÖLÇME LABORATUVARI” RF/karýþýk Ýþaret (rf/mixed signal) VLSI Ölçüm ve Karakterizasyon Laboratuvarý ve Mükemmeliyet Merkezi Direktörü Devrim Yýlmaz Aksýn, Baþarýlý projeleri, bunlarýn Türkiye ile Üniversitemiz açýsýndan önemi ve merkezin iþleyiþiyle ilgili sorularýmýzý yanýtladý.



ÖNCELÝKLE “RF/KARIÞIK ÝÞARET (RF/MÝXED SÝGNAL) VLSI ÖLÇÜM VE KARAKTERÝZASYON LABORATUVARI VE MÜKEMMELÝYET MERKEZÝ” PROJE SORUMLUSU OLARAK BU PROJENÝN GENEL HATLARINDAN VE KURULUÞ HÝKÂYESÝNDEN BAHSEDER MÝSÝNÝZ? 

Bu projeye neden ihtiyaç duyulduðunun çerçevesini çizerek baþlayalým. 2010 yýlý itibari ile dünyada üretilen deðerin kabaca %10’unun yaratýldýðý Elektronik pazarýnda, büyüklük olarak dünyanýn on sekizinci ekonomisine sahip Türkiye’nin payý son derece küçüktür. Tüketici elektroniðine yönelik pazara ürün sunan mevcut firmalarýmýzýn iþ modeli maalesef katma deðeri son derece düþük olan montaj modelidir. Bu iþ modelinin deðiþtirilip, katma deðeri yüksek, ileri teknoloji ürünü, ara elektronik mamullerin (örneðin tümdevrelerin) ülkemizde ürünleþtirilmesinin önü açýlmalýdýr. Bunun için 3 temel sacayaðýna ihtiyaç vardýr: tasarým, üretim, test. Ürünleþme sýrasýnda, bu 3 ayaktan herhangi birinin eksikliði, sürecin baþarý ile tamamlanmasýný engellemektedir. Günümüz elektronik teknolojisinin ihtiyaç duyduðu ölçümleri yapabilecek kabiliyetteki bir laboratuvarýn yüksek maliyeti, hem araþtýrma kurumlarýnýn hem de Türk elektronik endüstrisinin anlamlý çalýþmalar yapabilmesinin önündeki en ciddi bariyeri oluþturmaktadýr.

Türkiye’de elektronik alanýnda dünya çapýnda kabul görecek çalýþmalar yapabilmek için, bu çalýþmalarýn kanýtlanmasýný saðlayacak son derece hassas ve doðru ölçümler yapabilen bir ölçme laboratuvarý gereklidir. Dolayýsýyla, bu proje ile kurulan laboratuvara, uzun zamandan beri çok geniþ bir çevre tarafýndan ihtiyaç duyulmaktaydý. Laboratuvarýn planlama ve kurulma aþamasýnda, bu alt yapýnýn vereceði hizmetten yararlanmayý planlayan þirket ve araþtýrma kurumlarý ile yakýn temas içinde olduk. Projenin fon bulabilmesinin arkasýnda, kurulan laboratuvara ihtiyaç duyan toplam 21 kurumun bir destek koalisyonu oluþturmasý vardýr.

Spesifik olarak proje ile ilgili çalýþmalara 2008 yýlýnda baþladýk. Uzun bir hazýrlýk döneminden sonra 2010 yýlý sonu itibari ile Kalkýnma Bakanlýðý (o zaman ki adý ile DPT) projeyi desteklemeye karar verdi. Kollarýmýzý sývayarak 2011 Haziran ayý içinde fiili olarak projeye baþladýk ve laboratuvar kurulu kapasitesi ile son derece yoðun bir emeðin sonucu olarak Nisan 2013 tarihinde açýldý.

Hâlihazýrda, 2013 yýlý itibari ile elektronik ölçüm alanýnda dünyanýn en geliþmiþ laboratuvarlarýndan biridir. Kurulan laboratuvarda, kablolu/kablosuz haberleþme, Radyo Frekansý, veri dönüþtürücü, güç yönetimi, sayýsal elektronik sistemlerini günümüz teknolojisi ile mümkün olan en yüksek hassasiyet ve doðrulukta, arzu edilen her türlü amaca uygun bir þekilde, her türlü ortam koþulu altýnda ölçmek mümkündür.

BÝLDÝÐÝMÝZ KADARI ÝLE ANKA PROJESÝNÝN ÇÝPÝ BURADA TASARLANMIÞTI. MERKEZÝNÝZDE BU VE BENZERÝ DAHA BAÞKA ÇALIÞMALAR YÜRÜTÜLMEYE DEVAM EDÝLÝYOR MU?

Yukarýda deðindiðimiz gibi, Türkiye’nin ileri teknoloji ürünü elektronik ara mamul üretmesinin önündeki en önemli engelin, sýralanan sacayaklarýndan test ayaðýnýn yüksek maliyeti olduðuna ve bu engelin kaldýrýlmasý ile sürecin önünün açýlacaðýna inanýyoruz. Bu iddiamýzý kanýtlamak için, proje hedeflerinden birini laboratuvarýn tamamlanmasýna müteakip, bu sürecin iþletilmesi ve bir ürünün ÝTÜ’de tasarým, üretim ve test aþamalarýndan geçerek ürünleþtirilmesini hedefledik. Bu amaçla, stratejik ortaðýmýz olan ASELSAN A.Þ. firmasý ile her türlü hava aracýnda kullanýlan MIL-STD 1553 askeri standardýna uygun sayýsal ve analog haberleþme tümdevre setinin ÝTÜ’de tasarlanmasýný, uygun kanallarla üretilmesini ve ÝTÜ’de test edilmesini içeren bir projeye baþladýk.

ÝTÜ VLSI LABs grubu mühendislerinin 18 aylýk bir çalýþmasý sonucu tümdevreler tasarým, üretim ve test aþamalarýndan baþarý ile geçmiþtir. Gelinen aþamada hava araçlarýnda kullanýlabilmesi için gerekli olan sertifika alýmý süreci devam etmektedir. Bu sürecin sonunda, tümdevreler Türkiye’nin ANKA dâhil, bütün hava araçlarýnda kullanýlabilecektir. Dolayýsýyla, bu proje ile Türkiye’de katma deðeri yüksek ara elektronik elemanlarýn laboratuvarýmýz sayesinde ürünleþtirelebileceðini ispatlamýþ olduk.

DEVLET PLANLAMA TEÞKÝLATI’NDAN (DPT) 3 MÝLYON TL. GÝBÝ ÖNEMLÝ BÝR DESTEK ALDIÐINIZI ÖÐRENDÝK.  BUNUN DIÞINDA YURT ÝÇÝ VE YURTDIÞINDAN DESTEK ALDIÐINIZ, BÝRLÝKTE ÇALIÞTIÐINIZ KURUMLAR VAR MI?

Öncelikle yapýlan yatýrýmýn büyüklüðünden bahsetmek doðru olacaktýr. Toplam bütçemiz 10 Milyon TL mertebesindedir. Bunun küçük bir kýsmý ASELSAN A.Þ. tarafýndan, geri kalaný ise Kalkýnma Bakanlýðý kanalý ile geldi. Þu ana kadar yapýlan alýmlarda elde edilen ortalama indirim %45 mertebesindedir. Dolayýsýyla, kabaca 9-10 Milyon USD mertebesinde bir yatýrým söz konusudur. Normal olarak bir þirketin ArGe yatýrýmý %10 mertebesindedir ve bunun ancak yarýsý cihaz alýmýna harcanýr. Dolayýsýyla kurulan alt yapýnýn 200 Milyon USD’lýk bir organizasyonu rahatlýkla destekleyebilecek büyüklükte olduðunu söyleyebiliriz.

Kurulan laboratuvarýn vereceði ölçme hizmetinden yararlanmayý planlayan ASELSAN A.Þ., NETAÞ A.Þ., AirTies A.Þ. gibi þirketlerin ve Boðaziçi Üniversitesi, Ýstanbul Üniversitesi gibi araþtýrma kurumlarýnýn oluþturduðu koalisyondan bahsetmiþtik. Bu kurumlarýn varlýðý ve kurulan alt yapýyý kullanmalarý sürdürülebilirlik açýsýndan son derece önemlidir. Bu ortaklarýmýzla iliþkilerimizi geliþtirmeye devam ediyoruz. Bu þirketlerin yaný sýra ÝTÜ olarak Agilent ve Spark Ölçüm þirketleri ile stratejik ortaklýk anlaþmasý imzaladýk. Bu anlaþma kapsamýnda ÝTÜ, Agilent ve Spark kurulan laboratuvarýn sürdürülebilirliði konusunda ortak sorumluluk almýþlardýr. Eðitimi Agilent tarafýndan verilen Spark firmasýnýn bir uygulama mühendisi sürekli olarak ÝTÜ VLSI Ölçme Laboratuvarý’nda bulunmaktadýr ve laboratuvardaki Agilent marka cihazlarýn etkin ve efektif kullanýlmasý için kullanýcýlarýmýza destek olmaktadýr. Ek olarak, Agilent firmasý sahip olduðu tasarým yazýlýmlarýný bedelsiz olarak ÝTÜ VLSI LABs grubu kullanýmýna vermiþtir.

Bunun dýþýnda tümdevre tasarým alanýnda iki önemli yazýlým firmasý ile (Cadence Design Systems ve Berkeley Design Automation) ÝTÜ olarak yaptýðýmýz anlaþmalar çerçevesinde, bu firmalar yýllýk ticari deðeri 430 Milyon Euro mertebesinde olan yazýlým lisanslarýný ÝTÜ VLSI LABs grubuna neredeyse bedelsiz olarak vermektedir. Bu olanaklar ÝTÜ’nün alt yapýsýna ve birikimine olan inanç sayesinde saðlanabilmiþtir.



"Temelinde ihtiyaç sahiplerine hizmet vermek üzere kurgulanmýþ olan laboratuvar projemiz ülkemizin kaynaklarýnýn en verimli þekilde kullanmasý amacýný gütmektedir."

BU LABORATUVARI BU KADAR ÖZEL YAPAN VE BU KADAR BÜYÜK YATIRIMLAR ALMASINA SEBEP OLANLAR ÖZELLÝKLERÝ NELERDÝR?

Kurulan laboratuvarýn özelliði, 2013 yýlý itibari ile dünyada yapýlabilecek en hassas ve en doðru elektronik ölçümleri yapabilecek cihazlara sahip olmasýdýr. Dolayýsýyla, yetenek açýsýndan dünyada belki eþdeðeri olabilir ama daha iyisinin olduðunu sanmýyoruz. Kurulu alt yapý ile özellikle kablolu/kablosuz haberleþme ve RF sistemlerinin ve veri dönüþtürücü elektronik sistemlerinin ölçümü yapýlabilmektedir. Bu ölçme düzeneklerini özellikle belirtmemizin sebebi karmaþýk ve zor dereceleridir, bu sistemler dýþýnda son derece geniþ bir yelpazede elektronik sistemlerin ölçümü yapýlabilir.

Her türlü üründe olduðu gibi güncel teknolojinin sýnýrlarýnda kabiliyetlere ulaþmak istendiðinde cihaz etiket fiyatlarý da üstel olarak artmaktadýr. Bu sebeple bu kabiliyeti elde etmek için yapýlmasý gereken yatýrým miktarý büyüktür. Bu noktada önemli olan yapýlan yatýrýmýn verimli olarak kullanýp kullanýlmayacaðý ve yukarýda deðindiðimiz ürünleþme sürecinin önünü açýp açmayacaðýdýr. Temelinde ihtiyaç sahiplerine hizmet vermek üzere kurgulanmýþ olan laboratuvar projemiz ülkemizin kaynaklarýnýn en verimli þekilde kullanmasý amacýný gütmektedir. Þirket ve araþtýrma kurumlarýnýn oluþturduðu koalisyonun kurulan alt yapýnýn verimli bir þekilde kullanýlmasýný ve sonucunda da ekonomimize olumlu katký yapýlmasýný saðlayacaðýna inanýyoruz.

 

BU MERKEZÝN/PROJENÝN ÜNÝVERSÝTEMÝZ VE TÜRKÝYE ÝÇÝN ÖNEMÝNDEN BAHSEDER MÝSÝNÝZ?

ÝTÜ, uzun yýllardan beri VLSI (tümdevre) teknolojileri konusunda araþtýrma yapan Türkiye’nin sayýlý kurumlarýndan biridir. Kurulan ölçme laboratuvarý bu pozisyonumuzu kesinlikle daha da kuvvetlendirecektir. Kurulan altyapý, ÝTÜ’de yapýlacak bilimsel yayýnlarýn kalitesine ve yetiþen/yetiþecek uzman iþgücünün kalitesine mutlaka pozitif yönde etki edecektir.

Ülkemiz için önemi ise, yukarýda deðindiðimiz sacayaklarýndan eksikliði duyulan test ayaðýnýn tamamlanmasý ve dolayýsýyla yenilikçi elektronik ürünlerin yapýlabilmesinin önünün açýlmasýdýr. Bunun sonucu olarak dünya elektronik pazarýndaki Türkiye’nin pazar payýnýn ve ülkemizin refah seviyesinin artmasýdýr. ÝTÜ VLSI LABs olarak grubumuzun vizyonu, kurulu laboratuvarlarýmýzýn saðladýðý olanaklarla, Avrupa’da veya Amerika’da olduðu gibi yenilikçi fikirleri ile bütün insanlarýn günlük hayatlarýný deðiþtiren ve kolaylaþtýran pek çok start-up þirketinin Türkiye’de de kurulmasý ve bu üretkenliðin getirdiði refahýn Türkiye vatandaþlarýnca yaþanmasýdýr.

ÝÞBÝRLÝÐÝ ÝÇERÝSÝNDE OLDUÐUNUZ (BU ALANDA) BAÞKA MERKEZLER VAR MI?

Yukarýda bahsettiðimiz koalisyon içindeki araþtýrma kurumlarý ile yakýn temas halindeyiz. Bu kurumlardan, TÜBÝTAK YÝTAL Türkiye’nin halen tek tümdevre üretim merkezidir. Ürettikleri elektronik tümdevrelerin ölçümüne ihtiyaç duymaktadýrlar. Ayný ölçme altyapý yatýrýmýnýn birden fazla yerde tekrar tekrar yapýlmasý bu alt yapýlarýn verimli þekilde çalýþtýrýlmasýný imkânsýz hale getirmektedir. Dolayýsýyla, TÜBÝTAK YÝTAL’in ihtiyaç duyduðu özellikle yüksek frekans ölçme ihtiyacýný laboratuvarýmýzdan saðlayabilmesi amacýyla bu kurumla iþbirliðimiz devam etmektedir. Bunun dýþýnda yurtdýþýndan üniversitelerle (örneðin Ýtalya’dan Pavia Üniversitesi) iþbirliðimiz büyüyerek devam etmektedir.

BU MERKEZÝN ÝSMÝNDE ÖLÇÜM MERKEZÝ ÝBARESÝ GEÇÝYOR. BÝR ÖLÇÜM MERKEZÝNÝN, YAPTIÐINIZ ÝÞ ÝÇÝN ÖNEMÝ NE BOYUTTADIR?

Kurulan laboratuvar bir elektronik ölçme laboratuvarýdýr. Yukarýda da deðindiðimiz üzere test veya ölçme ürünleþme sürecinin 3 temel adýmýndan biridir. Eksikliði durumunda sürecin tamamlanmasý mümkün deðildir. Test edilmemiþ ürün, sadece bir fikirden veya iddiadan ibarettir. Bu iddianýn ispatlanmasý ancak test ile mümkündür. Tüketicinin kullanýmý için pazara sunulan her ürünün çalýþýr durumda olduðunun ve performansýnýn garanti edilebilmesi için test edilmesi zorunludur. Bu sebeple ölçme/test son derece önemlidir.

BU KADAR ÖNEMLÝ BÝR PROJEYÝ GENÇ BÝR MEZUNUMUZ VE ARAÞTIRMACIMIZ OLARAK YÜRÜTEN, DEVRÝM YILMAZ AKSIN KÝMDÝR? BÝZE BÝRAZ KENDÝNÝZDEN BAHSEDER MÝSÝNÝZ?

Galatasaray Lisesi’nden 1992 senesinde mezun olduktan sonra, ÝTÜ Elektrik-Elektronik Fakültesi, Elektronik ve Haberleþme Mühendisliði programýnda lisans eðitimime baþladým. Bu dönemde, okulumuzda uzmanlaþma ders paketleri vardý. Dördüncü sýnýfta tümdevre tasarýmý, üretimi ve testi ile ilgili olan mikroelektronik ders paketini seçtim ve böylece VLSI teknolojileri ile olan maceram baþlamýþ oldu. Lisans eðitimimi 1996 yýlýnda tamamladýktan sonra yüksek lisans eðitimime yine ÝTÜ Elektronik ve Haberleþme Mühendisliði Bölümü’nde (EHMB) baþladým. Bu süre boyunca, hem ÝTÜ’de araþtýrma görevlisi olarak, hem de ÝTÜ ETA Vakfý bünyesinde tümdevre tasarýmcýsý olarak çalýþtým. Bu dönemde, meslektaþlarýmla beraber, Netaþ, Aselsan, Alcatel gibi Türkiye’nin elektronik pazarýnda faaliyet gösteren büyük firmalarý için tümdevre tasarýmý yaptýk. Yüksek lisans derecemi aldýktan sonra doktora eðitimime devam etmek üzere Amerika Birleþik Devletleri’ne gittim. Burada 2006 yýlýnda doktora derecemi University of Texas at Dallas üniversitesinden aldým. Doktora eðitimim sürecinde, dünya tümdevre pazarýnýn en önemli firmalarýndan biri olan Texas Instrument firmasýnda önce tümdevre tasarýmcýsý, daha sonra proje yöneticisi olarak çalýþtým. Texas Instrument firmasý içinde tümdevre tasarýmý alanýnda dünyanýn en saygýn tasarýmcýlarý ile beraber çalýþma imkâný buldum. 2007 senesinde Türkiye’ye dönerek ÝTÜ EHMB’de ÝTÜ VLSI LABs grubunun direktörü olarak Yardýmcý Doçent akademik derecesi ile çalýþmaya baþladým. Son olarak, 2009 yýlýnda ÝTÜ Ýþletme fakültesinden EMBA derecesi aldým.

"Prof. Dr. Duran Leblebici ve Prof. Dr. Uður Çilingiroðlu, teknik yeterlilikleri ve öngörüleri ile benim de içinde olduðum þanslý azýnlýða son derece heyecanlý ve ilgi çekici bir mühendislik alanýnýn  kapýlarýný açmýþlardýr."

VLSI ALANINDA ÇALIÞMAYA NASIL KARAR VERDÝNÝZ? BU KONUDA ETKÝLENDÝÐÝNÝZ BÝR BÝLÝM ÝNSANI VAR MI?

Mikroelektronik alanýnda çalýþmaya karar vermeme 2 önemli unsur sebep oldu. Birincisi, bu iþin son derece meþakkatli ve uzun erimli olmasý, kendinizi sürekli geliþtirmek ve yeni þeyler öðrenmek zorunda olmanýzdýr (oldum olasý zorluklarý aþmaya çalýþmak benim için ilgi çekici olmuþtur). Ýkincisi ise, insanlarýn günlük hayatlarýna etki eden ürünleri yapmanýn verdiði keyif duygusudur (örneðin herhangi bir HP marka tarayýcýya sahip iseniz, bu ürün içerisindeki tümdevrelerden birini benim yönettiðim ekip tasarladý).

Kariyerime verdiðim yönde özellikle 2 hocamýzýn büyük etkisi vardýr: Prof. Dr. Duran Leblebici ve Prof. Dr. Uður Çilingiroðlu. Her ikisi de, Türkiye’de bu teknolojiye dair yapýlan iþlerin mayasýnda vardýr. Teknik yeterlilikleri ve öngörüleri ile benim de içinde olduðum þanslý azýnlýða son derece heyecanlý ve ilgi çekici bir mühendislik alanýnýn  kapýlarýný açmýþlardýr.

BU PROJE DIÞINDA YER ALDIÐINIZ BAÞKA PROJELER VAR MI?

EHMB lisans ve yüksek lisans programlarýnda verdiðim dersler, yönetmekte olduðum 6 doktora ve 3 yüksek lisans tezi ve 2 laboratuvar bütün zamanýmý almaktadýr. Dolayýsýyla þu anda baþka bir projede yer almýyorum.

BURASI ÝÇERÝSÝNDE ÝTÜ ÖÐRENCÝLERÝ NASIL BÝR ÇALIÞMA ÝMKÂNINA SAHÝP OLUYORLAR?

Kurulan laboratuvarýn ÝTÜ öðrencilerine en büyük katkýsý, artýk elektronik ve özelde mikroelektronik alanýnda, dünya çapýnda doktora ve yüksek lisans çalýþmalarýnýn yapýlmasýnýn önü açýlmýþtýr. Olanaksýzlýklar sebebi ile yüksek lisans çalýþmalarýnýn yurt dýþýnda yapýlmasý zorunluluðu ortadan kalkmýþtýr. Saðlanýlan yeni olanaklar sebebi ile doktora veya yüksek lisans eðitimine Türkiye’de devam etmeye karar veren öðrencilerin sayýsýnda görünür bir artýþ söz konusudur.

SÝZÝN EKLEMEK VURGULAMAK ÝSTEDÝÐÝNÝZ KONULAR VAR MI?

Türkiye’nin kýt kaynaklarý ile gerçekten dünya çapýnda bir elektronik ölçme laboratuvarý þu anda ÝTÜ’de kuruldu ve hizmet veriyor. Sizin kanalýnýzla, kurulan laboratuvarýn ilgili her kiþi ve kurumun kullanýmýna açýk olduðunu duyurmak istiyorum.